2.2 De Mondelinge Leer

 

De Joden gaan er vanuit dat Mozes, naast de vijf boeken die hij heeft geschreven die en wij kennen als de Tora, nog meer van God geopenbaard heeft gekregen wat niet is opgeschreven. Mozes heeft dit alleen mondeling doorgegeven aan Jozua en de oudsten en zij op hun beurt weer aan het volk. Deze mondelinge overlevering wordt de mondelinge Leer genoemd en die heeft zich vanaf de Sinai ontwikkeld. De mondelinge Leer is uiteindelijk rond 200 na Christus door een rabbi, Jehoeda Hanassie, opgeschreven en wordt de Misjna genoemd. Vele rabbijnen hebben commentaar gegeven op de Misjna. Alle commentaren bij elkaar wordt de Gemara genoemd. Aanvankelijk bestonden ook deze commentaren alleen mondeling. Uiteindelijk zijn ook die op schrift gesteld en tezamen met de Misjna in één boek gebundeld. Zo ontstond de Talmoed. De Talmoed is dus de Misjna en de Gemara tezamen in één enorm lijvig boekwerk van ongeveer 6000 pagina’s.

 

Misjna = mondelinge Leer op schrift

Gemara = mondelinge commentaren op de Misjna op schrift

Talmoed = Misjna + Gemara

 

Er zijn twee versies van de Talmoed, de Jeruzalemse - en de Baylonische Talmoed. Deze laatste wordt het meest gebruikt en is voltooid rond 500 na Christus. De Talmoed is dus een gezaghebbend geschrift naast de Tenach, het oudeTestament. Een Jood zal wel belijden dat de Tenach meer gezag heeft dan de Talmoed, anderzijds zal hij ook toegeven dat de Mondelinge Leer van grote invloed is geweest op het Jodendom door de geschiedenis heen tot op de dag van vandaag. Het feit alleen al dat de mondelinge Leer ook wel de mondeling Tora wordt genoemd, geeft iets aan van het gezag ervan.

De Talmoed probeert de Tora uit te leggen en toe te passen op het dagelijkse leven. Daarnaast zijn er zeer veel wetten rondom de Tora bijgemaakt met de intentie te voorkomen dat je een gebod van de Tora zou overtreden. Veel bijgemaakte wetten zijn nauwer en strenger dan de Tora zelf. Als je dus zondigt tegen een bijgemaakte wet uit de Talmoed, dan heb je nog niet gezondigd tegen de Tora zelf. De Tora was en is zodoende veilig ommuurd door deze extra wetten. Achter al die extra Joodse regelgeving zit de houding dat de Tora heilig is en dat je daar zeer zorgvuldig mee om moet gaan. Liever jezelf te weinig ruimte geven waardoor je zeker weet dat je niet tegen de Tora zondigt dan jezelf teveel ruimte geven.

In een bepaald opzicht is de Talmoed te vergelijken met de Catechismus van de Protestantse kerken, zij het dat de Talmoed veel lijviger is. In de loop van onze kerkgeschiedenis zijn er allerlei tradities ontstaan die slechts ten dele in de Bijbel zijn terug te vinden maar waar veel over is te vinden in de Catechismus. Ook de Catechismus is door geestelijke, gezaghebbende mensen geschreven en wordt gebruikt naast de Bijbel. Ook voor protestanten is het gezag van de Catechismus minder dan die van de Bijbel zelf, maar zij is wel van grote invloed geweest op de godsdienstbeoefening van de Protestantse kerken tot op de dag van vandaag.

 

Toen Jezus leefde, was de mondelinge Leer nog niet opgeschreven. Er was dus nog geen Misjna, geen Gemara en dus ook geen Talmoed. Desalniettemin was de Mondelinge Leer zeer bekend en iedereen was erin onderwezen. Deze had duidelijk gezag! Alle Joden hadden hiermee te maken, dus ook Jezus en zijn discipelen. Voor de discipelen was de Mondelinge Leer gezaghebbend, ze waren immers kinderen van hun tijd, maar voor Jezus niet. Integendeel!

 

 

Jezus heeft conflict over menselijke wetten, niet over de Wet. Wat dit betreft heeft Hij met de Farizeeën een stevig appeltje te schillen. Hij verwijt hen dat zij het volk, door deze extra wetten, ondraaglijke lasten opleggen.

 

Maar Jezus zei: “Wee ook jullie, wetgeleerden! Want jullie leggen de mensen ondraaglijke lasten op, maar raken die zelf met geen vinger aan.” (Luk.11:46)

 

Jezus keurt de gewoonte om wetten bij te maken fel af:

 

‘Dit volk eert mij met de lippen, maar hun hart is ver van mij; tevergeefs vereren ze mij, want ze onderwijzen hun eigen leer, voorschriften van mensen. De geboden van God geeft u op, maar aan tradities van mensen houdt u vast.’ En hij vervolgde: ‘Mooi is dat, hoe u Gods geboden ongeldig maakt om uw eigen tradities overeind te houden! (Marc.7:6b-9)

 

Jezus zet heel duidelijk de geboden van God tegenover de geboden van mensen. De geboden van God zijn vastgelegd in de Tora, de geboden van mensen stond bekend als de Mondelinge Leer. De Tora komt van God, de Mondelinge Leer van mensen. Het is voor de omstanders, de discipelen en de Farizeeën duidelijk dat Jezus hun Mondelinge Leer aanvalt en niet de Tora. Als Jezus spreekt over tradities van voorouders, leer van de ouden of voorschriften van mensen, dan wisten de omstanders heel goed dat Hij doelde op de Mondelinge Leer. Alleen wij, die hiervan geen besef hebben, denken dat Jezus gewoon iets willekeurigs aanroert. In die wetenschap kun je de voorgaande tekst als volgt weergeven:

 

‘Dit volk eert mij met de lippen, maar hun hart is ver van mij; tevergeefs vereren ze mij, want ze onderwijzen hun eigen Mondelinge Leer, voorschriften van mensen. De Tora geeft u op, maar aan de Mondelinge Leer houdt u vast.’ En hij vervolgde: ‘Mooi is dat, hoe u de Tora ongeldig maakt om uw eigen Mondelinge Leer overeind te houden!’

 

Bovenstaand tekstgedeelte uit Marcus is onderdeel van Jezus’ verdediging als Hij wordt aangesproken op het eten met ongewassen handen. Jezus neemt dus duidelijk standpunt in dat het uitbreiden van het handenwasvoorschrift tegen de Tora ingaat. Hoe pijnlijk is deze les voor zowel de Farizeeën als de discipelen. Ook de discipelen waren gehecht aan de Mondelinge Leer. Voor hen was de Misjna afkomstig van Mozes (volgens de overlevering), en dat was niet zomaar iemand. En de Gemara was afkomstig van gezaghebbende rabbijnen! Hoe moeilijk zouden wij het vinden als Jezus gedeelten uit de Catechismus zou verwerpen?