Extremisme in de Bijbel

 

Tekst: E. Noordermeer

 

Extremisme, we worden er zo nu en dan in Nederland mee geconfronteerd. Het is een fenomeen van alle tijden. Helemaal aan het begin van de menselijke geschiedenis vindt de eerste aanslag plaats: Kaïn doodt zijn broer Abel, een broedermoord vanuit jaloezie. Waarom? Omdat God Abels offer rechtvaardiger vond dan dat van Kaïn. Zelfreflectie en inkeer had de vlam van deze moordende jaloersheid kunnen doven. In plaats daarvan doodt Kaïn ‘hij die rechtvaardiger is’. De trend is gezet. In de geschiedenis zal jaloersheid vanwege het feit dat God mensen uitkiest veelvuldig aanleiding geven tot vervolging.

Religieus extremisme wil een godsdienstige ideologie aan anderen opleggen en schuwt daarbij geweld niet. Wie in de weg loopt, moet monddood worden gemaakt. Ten diepste is het een schreeuw om het eigen gelijk en zelfrechtvaardiging.

 

Farizeeërs

In de Bijbel komen we een groep tegen met wie Jezus regelmatig conflict heeft, de Farizeeërs. In ons taalgebruik wordt de term ‘farizeeër’ gebruikt voor iemand die vroom of schijnheilig is, maar in Jezus’ tijd waren zij veel méér dan dat! Jezus spaart hen in geen enkel opzicht. Hij noemt hen witgekalkte graven vol doodsbeenderen of slangen, adderengebroed (Matt.23:27,33). Zijn meest confronterende uitspraak is: Gij hebt de duivel tot vader en wilt de begeerten van uw vader doen. Die was een mensenmoorder van den beginne … (Joh.8:44a;NGB).

Sommige bijbeluitleggers menen dat Jezus dit in het algemeen over de Joden van zijn tijd zegt, maar dat is onjuist. Deze uitspraak staat in een lange discussie die Jezus heeft met de Farizeeërs. Je kunt Jezus’ woorden aan het adres van de Farizeeërs niet zomaar veralgemeniseren. Ze zijn erop uit om Jezus te doden. Tot twee maal toe zegt Jezus dat ook ‘u probeert Mij te doden’ (vs. 37 & 40). Aan het einde van de discussie pakken zij ook werkelijk stenen op om Hem te doden (vs. 59). Het is een kenmerk van deze groepering: mensen doden die anders denken. De mensenmoordenaar van het begin is hun vader.

Farizeeërs waren schriftgeleerden van een bepaalde stroming. Het farizeïsme was van alle stromingen de meest fanatieke. Paulus, Gamaliël en Nicodemus hoorden hierbij. Het farizeïsme was de meest invloedrijke stroming en dat kwam wellicht door haar fanatisme en methoden. Zij maakten deel uit van het Sanhedrin (de Joodse rechtspraak), zij lobbyde met de politieke overheid middels de Herodianen -ook een Joodse groepering- en stond in nauw contact met de overpriesters (de godsdienstige overheid vanuit de priesterlijke bloedlijn). De Farizeeërs hadden overal hun mannetjes.

 

Paulus

Paulus weet veel te vertellen over zijn oude leven als farizeeër:

… ik heb geleefd volgens de meest nauwgezette richting binnen onze godsdienst, namelijk als farizeeër. (Hand.26:5; HSV) En: U hebt immers gehoord van mijn levenswandel, voorheen in het Jodendom, dat ik de gemeente van God uitermate fel vervolgde en die verwoestte; en dat ik in het Jodendom meer vorderingen maakte dan veel leeftijdgenoten onder mijn volk, omdat ik een nog groter ijveraar was voor de overleveringen van mijn vaderen. (Gal.1:13-14;HSV)

Paulus viel op door zijn ijver. Hij weet als geen ander wat farizeïsme inhoudt. Van zijn verleden is Paulus zich zeer bewust. Hij noemt zichzelf een misgeboorte en durft zich amper apostel te noemen.

En het laatst van allen is Hij ook verschenen aan mij, de misgeboorte. Ja, ik ben de minste van de apostelen, niet waard apostel te heten, want ik heb Gods kerk vervolgd (1Cor.15:8-9;WV78).

 

Zijn verleden heeft Paulus behoorlijk dwars gezeten. Waarom toch? Als hij toch zoveel van Gods wet hield en van daaruit handelde, wat valt hem dan te verwijten? Daar zit precies ónze grote misvatting! Paulus zegt het helemaal goed, maar wij lezen verkeerd. Hij was geen ijveraar voor Gods wet, maar voor de overleveringen van zijn vaderen. Zijn voorvaderen hadden een religie ontwikkeld op basis van menselijke regels en schoven Gods wet juist opzij. Daarom had Jezus het ook zo vaak met hen aan de stok! Maar tevergeefs eren zij Mij door leringen te onderwijzen die geboden van mensen zijn. … En Hij zei tegen hen: U stelt op een mooie manier Gods gebod terzijde om u aan uw overlevering te houden (Mark.7:7 en 9;HSV).

De godsdienst die de Farizeeërs doorvoerden, was geen ware godsdienst maar een mensenreligie. Zij meenden echter de ware God te dienen. Dit zie je telkens bij religieus extremisme. De RK kerk met haar inquisitie, Hitler en zijn holocaust; zij meenden God een dienst te bewijzen door wat zij deden en ook het extremisme van IS gelooft dit. Menende de ware God te dienen, hebben zij de duivel als vader.

 

Ronselen

Het farizeïsme wordt in de Bijbel beschreven en daarom dient het hier als model, maar extremisme is geen uitvinding van het Jodendom. Het is er altijd geweest in zovele culturen. We lezen op welke wijze de Farizeeërs volgelingen maakten. Jezus zegt: Wee u, schriftgeleerden en Farizeeërs, huichelaars, want u reist zee en land af om één proseliet te maken, en als hij het geworden is, maakt u hem een kind van de hel, dubbel zo erg als u (Matt.23:15;HSV). Zij ronselden volgelingen overal vandaan, zelfs in het buitenland, en leidden hen op. Volgens Jezus werden zij daardoor ‘kinderen van de hel’. Logisch, als de duivel je vader is dan hebben je volgelingen dezelfde vader. Waarvoor werden zij opgeleid? Om te doen wat alle religieuze extremisten doen: het uitbreiden van een mensenreligie en het vervolgen van ‘wie in de weg staat’.

 

Vervolging

Hoe zag die vervolging in Jezus’ tijd eruit? De mildste vorm was het ‘uit de synagoge werpen’. Wij zouden dat excommunicatie noemen. Mensen straffen door hen sociaal te isoleren. Daar zijn mensen bang voor. Velen van de leiders geloofden in Hem, maar vanwege de Farizeeën beleden zij het niet, opdat zij niet uit de synagoge geworpen zouden worden (Joh.12:42;HSV). Zo creëer je heimelijke gelovigen die hun overtuiging voor zich houden. En dat is ook de bedoeling van dit pressiemiddel: het getuigenis onderdrukken. Maar er waren ernstiger methoden van vervolging. Paulus beschrijft het als volgt:

Ik heb velen van de heiligen in de gevangenis opgesloten, nadat ik daartoe volmacht van de overpriesters gekregen had; en als zij gedood werden, stemde ik daarmee in. En in alle synagogen heb ik hen gedwongen te lasteren; en ik trad in razende woede tegen hen op en vervolgde hen zelfs in de buitenlandse steden. (Hand.26:10-11;HSV)

Paulus is eerlijk. Gevangenschap en de doodstraf, het is de realiteit van onze vervolgde broeders en zusters. Gelovigen dwingen om te lasteren. Zoveel christenen worden gedwongen hun geloof in God en Jezus te ontkennen of de naam van een andere God te belijden. Tot slot staat er dat hij hen najoeg tot in het buitenland. Er is niets nieuws onder de zon. Ook nu worden gevluchte christenen lastig gevallen in vluchtelingenkampen of in een later stadium door familie of overheden alsnog opgespoord.

 

Het farizeïsme als gewelddadige stroming is van tijdelijke aard geweest. Het huidige rabbinaat dat een voortzetting is van het farizeïsme, kijkt nog steeds neer op Messias belijdende joden, maar van vervolging is amper sprake. De inquisitie is gestopt en van de holocaust hebben betrokkenen spijt. Blijkbaar is extremisme op de lange duur niet vol te houden. Wat de houdbaarheidsdatum van moslimextremisme is, weten we nu nog niet, maar ook dat zal een keer ophouden.

 

Recht

In de Tora staat dat niemand vrijuit gaat die onschuldig bloed vergiet (Ex.23:7). Jezus kondigt deze afrekening aan in een betoog aan de Farizeeërs. … opdat van dit geslacht afgeëist wordt het bloed van alle profeten dat van de grondlegging van de wereld af vergoten is, van het bloed van Abel tot het bloed van Zacharias, …Ik zeg u, het zal afgeëist worden van dit geslacht (Luk.11:50-51;HSV).

 

Jezus bedoelt met ‘dit geslacht’ niet de generatie Joden die dan leeft. Dit woord is gericht aan de Farizeeërs. Hij bedoelt dit type mensen, dit soort, namelijk vervolgers. Mooi om te lezen dat het eerste vergoten bloed van Abel niet vergeten is. God komt erop terug, recht zal geschieden! Ook in Openbaring 6 vers 10 roepen de zielen van de martelaren: Hoe lang nog … zult U het oordeel uitstellen en ons bloed niet wreken op de bewoners van de aarde? (WV98).

En als God Zich wreekt, dat wij dan samen met de psalmist ons verheugen en zeggen: Ja, er is een God Die op de aarde recht doet! (Ps.58:12b;HSV)

 

Tekst: E. Noordermeer

Website: www.enoordermeer.nl